آفت پسیل پسته دشمن خاموش باغات پسته ایران

درخت پسته یکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی و استراتژیک ایران است که سالانه درآمد قابل توجهی برای کشور به همراه دارد. اما تولید اقتصادی پسته در کشور، به‌ویژه در مناطق گرم‌ و خشک، همواره با تهدید آفات و بیماری‌های مختلف روبه‌روست. یکی از جدی‌ترین آفات درخت پسته، پسیل پسته یا همان شیره خشک است که با نام علمی  Agonoscena pistaciae شناخته می‌شود.

پسیل پسته از آفات درجه اول پسته محسوب می‌شود که سالانه خسارات زیادی به باغداران وارد می‌کند. کنترل این آفت نیازمند آگاهی دقیق، زمان‌بندی مناسب و رعایت اصول مدیریتی تلفیقی است.

مشخصات و زیست‌شناسی آفت پسیل پسته

1. نام علمی: Agonoscena pistaciae
2. راسته: Hemiptera
3. خانواده: Psyllidae این آفت بومی ایران است و تنها میزبان آن، درخت پسته می‌باشد. پسیل پسته به شکل حشره‌ای کوچک، زرد مایل به سبز، با چشم‌های قرمز دیده می‌شود. تخم‌های آن به رنگ زرد کم‌رنگ و کشیده بوده که به‌صورت منفرد یا دسته‌جمعی در پشت برگ‌ها قرار داده می‌شوند.

چرخه زندگی:

• پسیل پسته زمستان را به‌صورت حشره کامل بالغ در شکاف تنه و زیر پوستک‌ها سپری می‌کند.
• در اوایل بهار، همزمان با باز شدن جوانه‌ها، فعالیت خود را شروع می‌کند و شروع به تخم‌ریزی می‌نماید.
• در شرایط آب‌وهوایی گرم و خشک، این آفت می‌تواند 8 تا 10 نسل در طول فصل رشد داشته باشد.
• هر نسل حدود 15 تا 25 روز طول می‌کشد، که با گرم شدن هوا سرعت چرخه زندگی نیز افزایش می‌یابد.

خسارت‌های ناشی از پسیل پسته

1. تغذیه از شیره گیاهی: نیش زدن برگ‌ها و تغذیه از شیره گیاه باعث تضعیف درخت و کاهش رشد برگ‌ها و شاخه‌ها می‌شود.
2. ریزش برگ: در صورت طغیان آفت، ریزش برگ‌ها در میانه فصل بسیار شایع است.
3. کاهش فتوسنتز: وجود شیره خشک روی برگ‌ها مانع از نورگیری و تبادل گازی شده و موجب کاهش عملکرد درخت می‌شود.
4. کاهش کمیت و کیفیت محصول: پسته‌های سبک، پوک و یا با مغزهای ناقص نتیجه مستقیم فعالیت آفت در مراحل حساس رشد می‌باشند.
5. افزایش مصرف سموم: طغیان پسیل باعث استفاده بیش‌ازحد و بی‌رویه سموم و به دنبال آن ایجاد آلودگی‌های زیست‌محیطی می‌شود.

عوامل مؤثر در طغیان آفت

• کاهش دشمنان طبیعی در اثر مصرف بی‌رویه سموم.
• آبیاری نامناسب و تنش خشکی.
• تغذیه ضعیف درخت و کمبود عناصر غذایی.
• تراکم بالای درختان و تهویه ضعیف در باغ.
• گرمای زودرس بهار و تابستان‌های خشک.

دشمنان طبیعی پسیل پسته

1. زنبور پارازیتوئید (Psyllaephagus pistaciae) – شکارگر نوزادها و پوره‌ها.
2. بال توری ها _ (Chrysopidae)
3. کفشدوزک‌ها (Coccinellidae) – به‌ویژه کفشدوزک‌های هفت‌نقطه‌ای.
4. سن‌های شکارگر (Anthocoridae)
5. عنکبوت‌ها و مگس‌های سیرفیده
6. قارچ‌های بیماری‌زا

روش‌های کنترل آفت پسیل پسته

1)کنترل زراعی

• آبیاری منظم و جلوگیری از تنش خشکی
• هرس مناسب برای تهویه بهتر
• تغذیه مناسب درختان با کودهای پتاسه و ریزمغذی‌ها
• مدیریت علف‌های هرز و بهداشت باغ

2) کنترل بیولوژیک

• استفاده از دشمنان طبیعی مانند زنبورها و کفشدوزک‌ها
• جلوگیری از مصرف بی‌رویه سموم که دشمنان طبیعی را از بین می‌برد
• استفاده از فرمولاسیون‌های بیولوژیک مانند حشره‌کش‌های قارچی (Beauveria bassiana)

3) کنترل شیمیایی

زمان سم‌پاشی:

• اوایل خرداد، هنگام ظهور نسل دوم
• اواخر تیر تا اوایل مرداد در صورت نیاز
• پایش آفت قبل از هرگونه اقدام ضروری است.

سموم مؤثر:

نکته: همیشه پیش از سم‌پاشی، تراکم آفت با کارت زرد یا بررسی چشمی کنترل شود.

مدیریت تلفیقی (IPM) پسیل پسته

مدیریت تلفیقی با هدف کاهش جمعیت آفت به زیر آستانه زیان اقتصادی و حفظ پایداری زیست‌محیطی به‌کار می‌رود.

مراحل کلیدی:

1. پایش مستمر آفت از اواخر فروردین تا شهریور
2. استفاده هدفمند از سموم
3. حفاظت از دشمنان طبیعی
4. کاهش استرس درختان با تغذیه و آبیاری مناسب
5. آموزش کارگران و باغداران

نتیجه‌گیری

پسیل پسته اگرچه حشره‌ای ریز و ظریف است، اما خسارات آن می‌تواند فاجعه‌بار باشد. تنها راه کنترل اصولی و پایدار این آفت، نگاه علمی، استفاده از روش‌های تلفیقی، کاهش مصرف سموم و افزایش آگاهی باغداران است.

با اجرای دقیق مدیریت تلفیقی، می‌توان هم از خسارات اقتصادی پسیل جلوگیری کرد و هم به حفظ سلامت محیط زیست، محصولات سالم و پایداری کشاورزی کمک نمود.